Historia
CHOROŃ
Początki wsi Choroń sięgają wczesnego średniowiecza. Jest to prawdopodobnie najstarsza miejscowość współczesnej gminy Poraj. Pierwsze pisane wzmianki pochodzą z 1308 roku (Chorun, Chozun), jednak początki miejscowości sięgają wcześniejszych czasów. Zapis z 1308 roku informuje o zarzutach wobec biskupa krakowskiego Jana Muskaty, zwolennika rządów czeskich w Polsce, który przekazał między innymi Choroń na rzecz pewnego rycerza. Choroń stanowił własność biskupią i został przekazany bezprawnie w zamian za jego zasługi na rzecz stronnictwa czeskiego. Miało to mieć miejsce w ostatnich latach XIII wieku. Choroń musiał być już ówcześnie dużą, zagospodarowaną wsią, zatem jego początki sięgają przynajmniej drugiej połowy XIII wieku. Rządy czeskie upadły w Polsce w 1306 roku i Choroń został przejęty przez króla. Przynajmniej od 1374 roku Choroń występuje już jako własność prywatna. Należał do Trojana z Choronia i następnie do Krystyna z Koziegłów, kasztelana sądeckiego. Choroń stał się zatem częścią rozległych dóbr koziegłowskich. W XV wieku na tym terenie działała już kuźnica, dodatkowo wypalano węgiel drzewny z dębiny w pobliskich lasach, wydobywano rudy żelaza. W 1424 roku król Władysław Jagiełło zgodził się na przeniesienie Choronia na prawo średzkie. W XV wieku w Choroniu funkcjonowała obok wsi także karczma, kuźnica i sadzawka nad Wartą. W połowie XV wieku poszczególni właściciele tych dóbr, Koziegłowscy, wyprzedali dobra chorońskie na rzecz Hinczy z Rogowa. W końcu XV wieku wieś należała już do Piotra Myszkowskiego z Przeciszowa, kasztelana oświęcimskiego. W następnych latach rozległy majątek Choroń stanowił własność różnych rodów szlacheckich. W XVI i XVII wieku należał do rodziny Otwinowskich. W XVIII wieku była to własność Relskich. W XIX wieku dobra chorońskie przynależały do Małachowskich (od 1810 roku). W pierwszej połowie XIX wieku do majątku wchodziły wsie: Choroń, Przybynów, Zaborze oraz Poraj. Sama miejscowość była Choroń była dość duża. W 1827 roku liczyła 53 domy i 400 mieszkańców. W 1862 roku właścicielem majątku został książę Ksawery Sapieha, następnie hr. Seweryn Uruski (od 1865 roku), znany w Polsce heraldyk. W 1864 roku miało miejsce uwłaszczenie ziemi dworskiej. W Choroniu powstało 69 gospodarstw na 847 morgach gruntu. Przy dobrach chorońskich pozostały tylko folwarki: Choroń i Przybynów. Do dóbr należały też osady: Baranowizna, Całgów, Rajczyk, Pohulanka (alias Babia Góra). Całość majątku obejmowała obszar 3 082 morgi, w tym folwark Choroń liczył 489 mórg gruntów ornych i ogrodów, 86 mórg łąk, 17 mórg pastwisk, 1 616 mórg lasów. Nieużytki i place zajmowały 29 mórg. Stosowano w nim 9-polowy płodozmian. Opis z 1882 roku przekazywał dane o 11 murowanych budynkach folwarcznych i 14 drewnianych. Podkreśleniem znaczenia Choronia było powołanie w połowie XIX wieku gminy o tej nazwie. W drugiej połowie XIX wieku folwark Choroń często zmieniał właścicieli. Byli nimi: Glińscy, Hachulscy i w końcu Wiktor Dydyński. Córka Dydyńskiego, Jadwiga, wyszła za mąż za Edwarda Bylińskiego, wnosząc w posagu Choroń. Ich syn, Tadeusz Byliński, był jednym z ostatnich właścicieli tych dóbr. Jego córka Maryna Bylińska przekazała upadłe gospodarstwo na rzecz Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, która również zarządzała dawnym dworem. Według danych z 1921 roku wieś Choroń liczyła 130 domów i 737 mieszkańców. Wszyscy deklarowali narodowość polską i wiarę katolicką. Folwark Choroń liczył ówcześnie 2 domy i 59 mieszkańców. Według map z lat 30. XX wieku Choroń zyskał przysiółki. Były to: Zielona, licząca około 20 domów, położona na północnych krańcach wsi wokół kaplicy oraz Wojnówka Chorońska na południu, licząca około 35 domów. Nad pobliską rzeczką położone były małe osady: Skrobaczowizna, Masłowizna, Pohulanka (młyn), Rajczykowizna, Baranowizna i Kacze Błoto (młyn). W 1933 roku do gromady (sołectwa) Choroń włączono miejscowości: wieś Choroń, folwark Choroń, Osiedle Choroń-Rozparcelowany, osiedle Wojnówka-Chorońska, osiedle Rajczykowizna, osiedle Baranowizna i osada młyńska Kacze Błoto. W latach 1905-1914 sołtysem wsi był Piotr Potempski, w okresie 1914-1920 Adam Chwastek, następnie Franciszek Rosikoń w latach 1920-1924. Sołtysem wsi w latach 1928-1932 był Michał Masłoń, natomiast w latach 1933-1939 Karol Witkowski.
W latach II wojny światowej sprawami wsi kierował Michał Masłoń oraz Karol Witkowski. Międzywojenny Choroń był bardzo rozwinięty społecznie, do tej pory wyróżnia się w różnych inicjatywach. W 1926 roku powołano Ochotniczą Straż Pożarną. OSP okazała się bardzo potrzebną inicjatywą, bowiem w dniu 9 lipca 1935 roku miał miejsce wielki pożar w Choroniu, spłonęło 29 domów. W 1929 roku powstał Komitetu Budowy Domu Ludowego. W 1929 roku założono orkiestrę dętą. Od 1932 roku działało Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i takież samo skupiające młodzież żeńską. W 1935 roku po pożarze we wsi zawiązano Komitet Pomocy Pogorzelcom. W dwa lata później powstał sklep spółdzielczy „Społem”. Dużo inicjatyw powstało dzięki zaangażowanym społecznikom. Przy miejscowym kościele działał chór parafialny. Ciekawą inicjatywą było powołanie przy pomocy władz kościelnych orkiestry dętej w 1929 roku. Działa do tej pory jako duma miejscowości. Funkcjonowały też liczne inicjatywy spółdzielcze (koła rolnicze, organizacje finansowe, sklepy). Jeszcze w trakcie I wojny światowej rozpoczęło się w Choroniu tworzenie polskiego szkolnictwa. Trudno nawet ustalić pierwszych nauczycieli. Płacono im w naturze (żywność, opał). Nauka odbywała się w domach prywatnych i tylko w okresie zimowym. Po I wojnie światowej miejscowa szkoła powszechna rozwinęła działalność. Na potrzeby szkolne zajmowano kolejne wynajmowane pomieszczenia. W 1931 roku mieszkańcy zbudowali nowy gmach szkolny (na tak zwanej Wojnówce). Szkoła ta służyła mieszkańcom wsi aż do 1970 roku. Przez wieki Choroń należał do parafii katolickiej Przybynów. Jednak od XVI wieku w Choroniu funkcjonowała kaplica pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, widoczna na mapach z XVIII i XIX wieku. Dopiero w czerwcu 1916 roku nastąpiła erekcja własnej parafii. W latach II wojny z tej parafii wyodrębniła się nowa parafia Poraj. Miejscowa kaplica była wielokrotnie rozbudowywana i dopiero w 1976 roku nastąpiła uroczysta konsekracja kościoła parafialnego w Choroniu. W początkach września 1939 roku w Choroniu doszło do potyczki. Polskie wojska (74 pułk piechoty) atakowały bezskutecznie okopanych przy kościele w Choroniu Niemców. Polacy nie mieli najmniejszych szans zwyciężyć w tej walce. Zginęło 39 polskich żołnierzy, których pochowano po kilku dniach w Choroniu. Zginął tylko jeden żołnierz niemiecki. Jednocześnie doszło do akcji palenia wsi przez Niemców. Spłonęła część zabudowań. W październiku 1939 roku Choroń włączono do Generalnej Guberni, rozpoczęła się niemiecka okupacja.
Okres II wojny światowej jest dość dobrze opisany w literaturze. Przedstawiono szczegółowe dane dotyczące kontyngentów. Dodatkowo Choroń w tym okresie został nawiedzony klęską gradobicia (17 lipca 1940). Tragiczny był także dzień 21 sierpnia 1943 roku, kiedy to niemieccy żandarmi otoczyli wieś i aresztowali część mieszkańców, a następnie ich przesłuchali. Z tej grupy siedem osób zostało na miejscu zastrzelonych. Do ofiar hitlerowskiego terroru należą też dwaj mieszkańcy wsi, którzy zginęli w obozach koncentracyjnych. Część, szczególnie młodych mieszkańców, włączyła się w konspirację. Miejscowa młodzież należała do Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Okupacja niemiecka zakończyła się 17 stycznia 1945 roku.